Hợp âm: Đây là phần quan
trọng và cơ bản nhất trong cách sử dụng công cụ âm nhạc. Vì vậy, tôi sẽ nói
chậm lại và tạo ra một quy tắc (cá nhân) có hệ thống theo quán tính mà không
cần phải học thuộc lòng…
(Ở đây, tôi không nói đến nhịp
điệu, tiết điệu. Vì, các bạn có thể tham khảo tài liệu đầy trên mạng, hoặc là
tự nghe cách chơi loại tiết tấu của ai đó). Theo sở thích ban đầu, thì có thể
là bolero, slow hoặc pepop… Có lẽ, dơn giản nhất là điệu slow- rock, nhưng từ
đó nó có thể biến tấu ra nhiều tiết điệu khác. Ví dụ…nhưng thôi, đây thuộc về
biến tấu tiết điệu trong hợp âm. Có thể, sẽ là bài viết khác (vì nó thuộc thói
quen, kinh nghiệm cá nhân)
- Nguyên lý: Theo công
thức (lý thuyết) để cấu tao một hợp âm. Vì dụ: Với tone Đô trưởng (C) ta có nốt
chính Đo + Mi + Sol …với guitar ta có thể hòa âm thêm các nốt cùng âm nên hợp
âm sử dụng guitar có thể mở rộng hơn về âm thanh.
Hợp
âm, thường dùng để hòa âm, đệm hát. Vì thế, nó rất quan trọng với một nhạc công.
Nhưng, giá trị nghệ thuật không dựa nhiều vào tiêu chuẩn cố định. Bạn có thể
sáng tạo tùy tình huống và công cụ âm nhạc mà bạn có. miễn sao cùng âm hưởng tương ứng. Người ta chỉ
cần bạn chơi hay một cách hợp lý theo điều kiện thực tế là Ok.
Đàn guitar
có nhiều cách bấm hợp âm. Mỗi người đều có cách lựa phù hợp với thói quen ngón
tay của mình, nên trở thành quy tắc “tuyệt chiêu” riêng của cá nhân đó. Thường
có vài tone cơ bản đầu tiên ở cung bậc 1, ví dụ: như trưởng C (đo), E (mi),
F(fa), A (la), D (rê) hay thứ Cm, Em, Fm, Am, Dm hoặc Set như E7, A7, D7…
Nếu học từng hợp âm trên đàn guitar? Bạn chẳng bao giờ ghi nhớ hết…Hơn
nữa, thao tác nhanh phụ thuộc tình huống là dựa vào thói quen, quy tắc có sẵn…
Vì vậy, Tôi đã tự hệ thống: Gồm có 3 thế bấm căn bản trưởng thứ và 2 thế
bấm phụ dành cho hợp set (7) di chuyển hết cần đàn. * (Xem trong video)
Đây là cách sử dụng nguyên tắc chung cho mọi hợp âm di chuyển cung để có
các hợp âm khác nhau. Từ đó có thể đơn giản hóa và sáng tạo thế bấm phù hợp với
thói quen, năng lực thuận lợi cho ngón tay của mình
P/s: Phần video sau sẽ nói về quy tắc, kỹ thuật sử dụng hợp âm trên đàn
guitar. Chắc chắn bạn sẽ tự tin hơn, và vui vẻ nhận ra: Người ta có thể biết
tập đàn guitar chỉ sau 7 ngày tìm hiểu nó...
Tự học: Âm nhạc trên đàn guitar (Phần 2 - nốt nhạc)
B- Kỹ thuật thực hành trên guitar:
Thực hành biểu diễn phụ thuộc vào dụng cụ âm nhạc. Mỗi loại đàn có kỹ
thuật khác nhau. Vì vậy, bạn phải hiểu chút ít cấu tạo và kỹ thuật sử dụng của
mỗi loại nhạc cụ, để tận dụng ưu điểm của chúng.
(Đàn guitar
sản xuất với nhiều giá bán khác nhau.Từ vài trăm ngàn cho đến vài chục triệu. Tất
nhiên, đàn có giá cao thường là cây đàn tốt. Nhưng, khoog ai chứng minh rằng: Nhờ
cây đàn đắt tiền mà bạn học thành tài(cười).
Có lẽ, bạn nên quan tâm đến dây đàn của nó là hơn.
Trên thị trường có bán nhiều loại dây (từ vài chục đến vài trăm ngàn/ 1 bộ). Nên
mua loại dây có đường kính nhỏ nhất, mêm mại, giá thành trung bình là hiệu quả tốt
nhất…)
1- Kiến thức chung:
- Cấu tạo của đàn guitar: Bạn đừng
quá quan tâm loại đàn aucostic hay classic,
nó chỉ khác tí chút âm thanh, thế bấm thuận lợi. Mục đích, tạo lợi thế biểu
diễn cách chơi classic hay model mà thôi...
Có lẽ, nên phân biệt cấu tạo
đàn thùng & đàn điện. Vì, liên quan đến kỹ thuật thiết kế âm thanh, rất cần
thời gian làm quen. Nhưng, muốn chơi đàn điện bạn phải tập từ đàn thùng. Cái
khó là khi mới tập sẽ bị đau tay, cần thời gian ngơi nghĩ để quen dần. Kỹ thuật
tránh đau tay là nhờ di chuyển đều, tránh dùng lực bấm một chỗ lâu và chỉ khi
nào cần thiết mới dùng lực. Chơi nhiểu thì đầu ngón tay sẽ chai, không cần dùng
sức tiếng đàn vẫn trong trẻo hơn…
- Âm vực kết cấu: Có lẽ, đàn
guitar là loại đàn có nhiều âm vực hơn các dụng cụ âm nhạc khác. Thông dụng và
tiện lợi và đa năng cho các loại hình âm hưởng khác nhau: sâu lằng mạnh mẻ hay
hiện đại… Nhờ tiện dụng, nên nhiều người muốn chơi đàn guitar.
Lợi thế đàn guitar là có thể
tăng thanh âm lên 3 quãng, hoặc 5 quãng (đàn điện) làm không gian thay đổi rất đặc
biệt. Có thể rung, rê, vuốt, luyến, gối âm đa dạng bằng những kỹ thuật tạo âm
thanh hình tượng và thể hiện với nhiều phong cách khác nhau.
3- Qui tắc căn bản tập chơi guitar:
-Nốt nhạc: Đàn guitar cấu tạo sẵn với 6
dây đàn khi buông (không bấm) có âm thanh đọc theo âm Việt từ thấp đến cao: Mì
Là Rề Sòn Sì Mí Trên đàn guitar được chia ra nhiều cung bậc(khoảng cách) có giá
trị tính là 1/2 cung. Các dấu chấm trắng thể hiện 1 cung để chúng ta dễ quan
sát khi di chuyển thay đổi cung bậc…
Và, hãy thử bấm những nốt căn bản đầu tiên của cung đầu tiên với 7 nốt
nhạc chuẩn đầu tiên với âm tiếng Việt: Mì Fà Sòn Là Sì Đồ Rề …và tiếp tục tịnh
tiến (quãng 8) với âm thanh cao hơn Mi Pha Son La Si Đô Rế…mí phá són lá…v..v…
Ở trong cung này nằm trong khoảng giọng hát con người. Nếu muốn cùng tập
hát bạn nên tập xướng giọng theo, giọng ca sĩ có cao nhất hay thấp cũng có giới
hạn trong cung này. Vì vậy, Bạn phải chỉnh dây đàn cho đúng: Dùng máy lên dây
đàn Tuner chỉnh âm, hoặc cài app trên điện thoại, hay sử dụng đàn organ so âm
cho chính xác. Đều này giúp bạn cảm âm chính xác khi cùng chơi nhạc bất kỳ dụng
cụ âm nhạc hay giọng hát nào…
Trong khoảng cách 7 âm chính, ta có thêm 5 nốt phụ là thăng(#) hoặc
giáng (b) tùy theo nằm trước hay sau nốt (chính) đó:
Mì (1/2c)
Fa (1c) Sol (1c) La
(1c) Si (1/2c) Do
(1c) Re……(1c) Mi
(Fa#) (Sol#)(la #)(Do#)(Re#)
Theo cung bậc ta có thể suy ra
toàn bộ các nốt trên cần đàn. Nếu muốn ta có thể tự so dây đàn ở các vị
trí đông âm.
Để luyện ngón, đơn giản là chạy nốt quen thuộc…và chỉ cần vài chục lần
là bạn cảm thấy quưn thuộc rồi.
Trước tiên, bạn hãy xem đây là câu chuyện trong phạm vi hẹp, dù có chút
tính chất học thuật…
Những gì có ý tưởng khác với sự
thông thường (số đông) cũng sẽ gây nghi ngờ, đôi khi còn bị chỉ trích.,,
Nhưng, có thể bài viết này chỉ là
“tâm sự” chuyện ham vui cuối đời! Tôi đang bước vào tuổi “thất thập cổ lai hy”,
nghĩa là hơn 60 năm học tập. Dĩ nhiên, cũng phải bước đến các lớp học, nhưng thành
thật mà nói: Khi qua thời tiểu học…thì tôi thường tự mình mày mò học tập nhiều hơn
là nhờ vả thấy cô. Sợ nặng sách giáo khoa, nên thường soạn sãn giáo án cho
riêng mình rút ngắn thời gian. Có lẽ, vì “thích chơi hơn thích học” (cười).
Khi nói đến việc học? Người ta nghĩ
cần phải có người hướng dẫn (thầy) và có giáo trình biên soạn sư phạm cụ thể từng
mốc thời gian hạn định. Nếu học từ trường lớp bạn có thể trở thành người chuyên
nghiệp.
Tuy nhiên, qua thực tế cũng không hiếm những người tự học đã trở nển xuất
chúng! Họ vượt qua tài năng mặc định
trên mọi lĩnh vực, bao gồm cả khoa học và nghệ thuật…
Nhà khoa học nổi tiếng Albert
Einstein “kiến thức chỉ có được qua tư
duy con người”.Nghĩa là sự học phải
thông qua suy luận và không có cách học nào tốt hơn là “biết cách tự học”.
Có tư duy (tự học) bạn sẽ có thể
vượt khó khăn bởi điều kiện, hoàn cảnh. Và, biết đâu tránh được thói quen vay mượn
“kinh nghiệm” riêng của người khác. Và, sẽ gặp rủi ro nếu hiểu sai cách do cá
nhân truyền đạt, hoặc nhầm lẫn khi người trình bày cố ý phô trương thêm hình
thức rườm rà, hoa mỹ kiểu cách, khiến bạn loạn choạng mất nhiều thời gian…
Khi tự học, tâm lý con người buộc
phải quan sát cẩn thận, rồi tìm cách suy luận & thực hành và lựa chọn đúng
với giá trị gần thực tế hơn….
Người ta thường nói “Nghệ thuật cần
phải có năng năng khiếu”? Có thể như vậy… Nhưng hãy tin rằng: “Có học, thì
mới thực sự tìm ra được năng khiếu của mình”. Nghĩa là giá trị “năng khiếu” phải
trộn với giọt mồ hôi…
Tôi rất thích âm nhạc, nhưng cũng
đam mê nhiều thứ lắm (cười)! Thực ra, với tôi…văn chương, hội họa, khoa học tự
nhiên và các ngành nghề kỹ thuật khác rất cần thời gian hơn rất nhiều so với
tìm hiểu “nguyên tắc” chung về bộ môn âm nhạc.
Sở dĩ, môn âm nhạc khó học là do cách trình bày kí hiệu, kí âm và tên
gọi “mở rộng” khiến chúng ta cảm thấy rắc rối.
Thực ra, âm nhạc cũng là một môn khoa học tự nhiên trong đời sống! Và, nó
cũng có quy luật, công thức, qui tắc (cung bậc, hợp âm, giai điệu). Nghĩa là
muốn chơi âm nhạc chúng ta phải tìm hiểu căn bản lý thuyết (nguyên lý) và kỹ thuật sử dụng công cụ âm nhạc…
Và, khi dựa vào nguyên lý bạn có thể thoải mái
sáng tạo và sử dụng bất kỳ loại nhạc cụ nào bạn muốn luyện tập. Hãy tin nó đơn
giản hơn bạn nghĩ, sau khi hệ thông được một khái niệm, một phương pháp rút
gọn…
Cuối cùng, với “tự học âm nhạc với đàn guitar”? Xin các bạn đừng nghĩ đó
là “bí quyết”. Vì, bí quyết thuộc về cá nhân. Tôi chỉ muốn trình bày một trong
các phương pháp xây dựng hệ thống đơn giản có thể phù hợp với điều kiện mỗi
người, cảm ơn
A.Lý thuyết âm
nhạc:
Ở
đây, phần lý thuyết bạn chỉ nghe qua cho biết một lối đi căn bản một hệ thống,
đừng vội cố hiểu hay học thuộc lòng. Vì, trí nhớ chỉ dành khi bạn cần thực hành
trên dụng cụ thực tế âm nhạc…
Đã từ
lâu người ta đã biết đến giá trị âm nhạc và tìm ra qui luật âm thanh tác động
đến cảm xúc. Từ đó, người ta xây dựng được nhạc lý căn bản có qui tắc, công
thức như một định lý thành hệ thống
khá đơn giản như sau:
Trong nhạc lý chỉ có 3 định luật:
1- Quy
luật của âm thanh (đơn âm): Người ta phát hiện trong hàng ngàn âm thanh
chỉ nằm trong 7 nốt nhạc chuẩn tự nhiên vận chuyển có chu kỳ không thay đổi
(quãng 8), và trong khoảng cách âm thanh đó có thêm 5 nốt phụ
thăng(#)&giáng (b) nên có thẻ xem như có 12 nốt (âm thanh) khác nhau. Người
ta quy ước (đo dạc) một nốt cách nhau ½ cung
2- Công
thức hợp âm (phối nhiều nốt nhạc); Ngoài đoen âm người ta cũng tìm ra
hợp âm có công thức được phối hợp từ 3-4 nốt nhạc với nhau. Và, phân chia 3
loại hợp âm chính với tên gọi: Trưởng, Thứ và Set (7) với công thức:
+ Trưởng: Nốt
chính+ 2 cung+1,5 cung
Vì dụ: Ton C (đô trưởng) gồm các nốt: Do +Mi+ Sol
+ Thứ; Nốt chính+ 1,5cung - 2 cung
Ví dụ: Ton Cm (Do thứ) gồm
các nốt: Do+Mib + Sol
+
Nếu là Set chỉ cần thêm nốt thứ 4 (cộng thêm 1,5 cung nữa)
Ví dụ: C7 (Do Set trưởng) Do+ Mi+ Sol+ Sib
*Quan sát: thay đổi trưởng hay thứ bạn chỉ cần thay đổi nốt giữa.
* Gợi ý: Bạn dùng cảm
xúc để trừu tượng: Trưởng: Tươi vui,
trong sáng; Thứ: Trầm mặc, buồn; Set: Pha lẫn vui buồn, xót xa
3- Quy tắc sử dụng hợp âm: Người ta tìm
ra nguyên tắc cấu tạo (di chuyển cung bậc) các hợp âm cho một bản nhạc cùng âm
hưởng, dùng để làm nền và đệm hát…
Đây là quy tắc chung khi sáng tác một bản nhạc và cũng là quy tắc dùng
chuyển hợp âm
1 . . 4 . 5 - 6 .
. 9 . 10 (vị trí tính toán các hợp âm xác định)
Ví dụ: bản nhạc có hợp âm chính C (đô
trưởng), hoặc Am (La thứ):
C . . F . G7 Am Dm
E7
1 . .
4 . 5 - 6 . . 9 . 10
* Có quy tắc chung nên bạn có thể phân
chia hai bàn tay (10 ngón) để phân biệt chính và phụ tùy theo âm hửong trưởng hay thứ của tác giả (thường là nốt nhạc cuối của bản nhạc).
Tất nhiên, khi đọc phần nhạc lý bạn phải biết tên gọi, ký hiệu và ký âm.
Cũng dễ hiểu, vì nó chỉ có 7 nốt nhạc chu kỳ và 7 hợp âm cơ bản rồi suy ra
(trưởng, thứ, Set).
Nhìn có vẻ rắc rối, nhưng bạn chỉ cần mò tìm thử vài hợp âm (tone) là sẽ
thấy đơn giản. Thực tế, thường chỉ cần sử dung 3 hợp âm là bạn có thể hòa âm (đệm
hát) được rồi. Lý thuyết âm nhạc thật đơn giản phải không?!
