Văn hóa Trung Hoa...

Văn hóa Trung Hoa…

(Khảo cứu…)

   Người ta biết đến Trung Hoa là một đất nước có nền văn minh lâu đời nhất thế giới! Lịch sử, văn hóa của họ cũng ảnh hưởng sâu rộng với các nước châu á (nhất là Nhật, Hàn Quốc, Việt nam). Ngoài văn hóa chữ viết, học thuật nhân văn…họ cũng có những phát minh vĩ đại đi trước cả châu âu: Giấy, in ấn, lịch (âm lịch), la bàn, đồng hồ nước…

   Trung quốc thống nhất trở thành một đế chế đầu tiên có từ thời Tần Thủy Hoàng vào năm 221 trước công nguyên (TCN). Nhưng, trước đó văn chương, triết học đã phát triển mạnh mẽ và khá sâu rộng từ thời Xuân Thu, Chiến Quốc…nhất là tư tưởng, học thuật nhân sinh“Tề gia- trị quốc- bình thiên hạ” của Khổng tử (551-479 TCN) đã trở thành nếp đạo đức, luân lý ăn sâu vào tiềm thức văn hóa họ. Nhưng kèm theo đó cũng có những học thuyết ly khai về nhân sinh, chính trị, hành pháp khác: Pháp gia (quyền lực), đạo giáo (Ma thuật, thần quyền)…

     Điều ngạc nhiên? Là một nước có nền văn minh đi trước thời đại, với dân số đông gấp bội họ vẫn đành đoạn cam chịu: Cả 100 năm dưới sự cai trị của người Mông Cổ, 300 năm lệ thuộc văn hóa triều đại Mãn Thanh (2% dân số Trung Hoa) và chịu sự cay đắng thất bại nhanh chóng trước cuộc chiến ngắn ngủi với phương tây 1842 (Anh quốc), hoặc có hải quân hùng hậu họ vẫn bị thua trong cuộc chiến với Nhật Bản (1894-1895)? Cho đến nay, họ vẫn chưa có nền văn hóa chính trị dân chủ đáng tin cậy với thời đại mới…

   Sự thật, người dân Trung hoa không thua kém ai từ một nền văn minh đến sớm! Họ chỉ thất bại liên tục dưới sự cai trị của những triều đại vì tham vọng cá nhân, lẫn quẫn với chính trị quá khứ đã xói mòn lạc hậu! Nhưng, nhân loại sẽ không quên những giá trị văn hóa có tính nhẫn nại của họ tích lũy, phổ biến từ quá khứ…Bởi, nền văn hóa Trung Hoa có tính nhân bản đạo lễ-nghĩa-trí-tín vẫn luôn có giá trị tồn tại hầu hết trong các nước phương đông hay phương tây. Có thể, đó là cội nguồn, nấc thang hoàn thiện cho nền văn minh xưa khi hòa nhập vào thế giới tương lai… 

   Nhưng, điều luôn làm chúng ta suy tư khi xem lại một quá trình lịch sử: “Văn hóa hình thành lịch sử hay nền chính trị tạo ra văn hóa…”  Lịch sử Trung Hoa cho ta thấy văn hóa, tập tục thay đổi (xáo trộn) rất nhiều. Chứa đầy kịch tính, bàng bạc những sắc màu khuôn mẫu hoặc vô thường: Hùng tráng, bi thương, bạo tàn…pha chút lãng mạn, thói đời của kiếp người qua những ghi chép ký sử hình thành xã hội từ các triều đại thống trị:

   - Khi thống nhất được Trung Quốc! Tần Thủy Hoàng sử dụng gia pháp trị quốc (Đốt bỏ hết sách vở Khổng Tử), dùng sức mạnh bạo tàn quân sự thống trị…

   - Thời Hán…Lưu Bang có gốc nông dân nên không coi trọng trí thức và các nhà buôn. Dù trí thức (phần nhiều là Khổng giáo) rất có ích cho công tác hành chính quản trị và nhà buôn thì quản lý dân sự giỏi. Ông ta chỉ dùng quân nhân và nông dân cai quản chế độ. Nhưng, đến thời con ông (Vũ Đế) biến Khổng giáo thành triết lý chính trị. Nhưng, càng về sau bị pha trộn thêm thuyết âm dương, thiên đường, ma thuật thần bí…

 

   - Sau gần 80 năm chấm dứt phân tranh Tam quốc…thành lập ra Nhà Tấn. Nhưng triều đại nhà Tấn cũng chỉ tồn tại 45 năm. Và tiếp tục trãi thêm 300 trăm năm loạn lạc, người ta mất lòng tin đạo đức của những người rao giảng Khổng giáo (quan lại, quý tộc) họ đã thay niềm tin vào đạo giáo hay Phật giáo…dù họ không biết rõ về học thuyết đạo Phật, nhưng ít nhất cũng an ủi trong tư tưởng. Chỉ sau khi giáo lý, kinh kệ được dịch sang tiếng Trung quốc, đạo Phật mới trở nên đông đảo người theo, hình thành thêm một bản sắc văn hóa riêng của Phật giáo Trung Quốc (cả tiểu thừa và đại thừa)…

   - Thời nhà Tùy (589) đã thống nhất. Lấy dân tộc Hán làm chủ và hòa hợp với nhiều sắc tộc khác cùng khai khẩn, cải cách ruộng đất hợp lý, phát triển kinh tế tốt hơn. Chính sách sáng suốt, nhưng định kiến chính trị không thay đổi…nên khi Văn Đế qua đời Tùy Dạng đế lên ngôi đã đi ngược lại những thành công mà cha ông đã bao tâm huyết gầy dựng. Tùy Dang mở cuộc chiến tranh xâm lược Cao Câu Ly nhưng không bao giờ thắng, xây dựng lâu đài tráng lệ xa hoa phù phiếm, tàn bạo bóc lột dân chúng…khiến nhà Tùy bị diệt vong sau 38 năm.

   - Đến thời nhà Đường giáo lý đạo Phật (phái đại thừa) được phổ biến rộng rãi. Từ vua, hoàng hậu cho đến quan chức thứ dân…xây dựng rất nhiều chùa chiền, các sư sãi được trọng vọng. Nhưng, thời kỳ này có 3 người phụ nữ (Võ hậu, Vi hâu, Dương quý phi) và các nhóm hoạn quan…tuy “ái mộ” Phật giáo nhưng vẫn tham-sân-si hậu quả  bi thương, sóng gió hỗn loạn triều chính! Đến thời Vũ Tông lại theo đạo giáo đóng cửa chùa bắt sư sãi hoàn tục. Khổng giáo lại được hồi phục trong giới trí thức (thuộc làu văn học, lịch sử)...

   - Nhà Tống là thời kỳ phát triển thịnh vượng, đạt đỉnh cao văn hóa là nhờ thống nhất chính trị (?). Nhưng vẫn ảnh hưởng Khổng giáo! Thường tư tưởng nhà nho không coi trọng khoa học, kỹ thuât xem thường thương nhân, quân nhân…và phụ nữ lúc đó không có tài sản hay được giáo dục, tục bó chân thành “mốt” thịnh hành lạ đời của giới quý tộc. Sự tự phụ của đế quốc và niềm tin ổn định chính trị nơi lý tưởng nho học đức dục…đã làm xói mòn quân đội, thoái hóa kỹ năng tác chiến…

   - Khi Nhà Nguyên (Mông Cổ) cai trị Trung Hoa… họ lại cho phép tự do, công bằng sinh hoạt với tất cả các tôn giáo phật giáo, hồi giáo, thiên chúa giáo, đạo giáo…nên ảnh hưởng của khổng giáo cũng bị giảm sút. Nhưng, điều đó lại tạo ra sự giao lưu, phát triển đa dạng văn hóa, tính cách tha nhân cũng cỡi mở, hòa nhập các sắc tộc từ xa đến làm ăn sinh sống…

   - Cuộc kháng chiến của Chu Nguyên Chương (sau 100 năm) đã đánh đuổi được quân Mông Cổ và thành lập ra nhà Minh. Ông xây đựng những chiến thuyết trận, củng cố và mở rộng lãnh thổ, xây đựng trồng trọt khai khẩn đất đai, thám hiểm trên biển và có những đội thuyền buồm hải quân khổng lồ. Nhưng, vẫn ảnh hưởng từ phái nho giáo không hào hứng mở rộng giao thương mua bán, mà chỉ trao đổi hàng hóa nội địa. Cũng như các triều đại trước đó…những đứa con nối ngôi không bằng cha, họ sa đọa vào dục tính, đạo giáo u mê xao lãng việc quốc gia. Với một nền văn hóa chính trị, xã hội không có gì thay đổi lớn, nên lịch sử lẫn quẩn bị lập lại…

   - Người Mãn Châu (phía bắc) nhân cơ hội yếu kém của nhà Minh đã chiếm lấy Bắc Kinh. Họ khéo léo thuần phục bằng cách vận dụng văn hóa Khổng giáo xây dựng niềm tin để lấy sự ủng hộ chính quyền! Họ vẫn cho thờ cũng gia tiên…và người Trung Quốc cũng được tham gia chiếm nhiều vị trí trong triều đình, chỉ có quân đội là thuộc về người Mãn Châu. Dù dân số chỉ bằng 2% họ vẫn cấm kết hôn với người Trung Quốc. Dưới triều đại đó! Giới quí tộc, quan lại chỉ thích mộng mơ văn học, nghệ thuật, hoang tưởng Khổng giáo và các tôn giáo khác…không đề cao khoa học kỹ thuật, ngăn cấm giao lưu thương mãi. Một trong lý do “bình đẳng thương mãi” là cái cớ để các nước phương tây tìm cách gây chiến tranh và chinh phục sau vài trận chiến không mấy khó khăn dưới thời nhiếp chính của Từ Hi thái hậu. Triều đại nhà Thanh đã tồn tại gần 300 năm trước khi đại chiến thế giới thứ 2 sảy ra...

   - Sự sụp đổ của nhà Thanh (1912) kéo dài thời gian bất ổn do các đảng phái tranh dành quyền lực bằng vũ lực, cho đến qua thế chiến thứ nhất và sau đệ nhị thế chiến (1945)…năm 1949 Đảng cộng sản chiến thắng Quốc dân đảng để lên nắm chính quyền! Chính sách Maoist (bản sao chủ nghĩa Marxist, Leninist) của Mao Trạch Đông đã thay đổi, hủy hoại tiến trình văn hóa Trung Hoa vốn tồn tại: Từ cải cách “chính sách đói kém” (37,55 triệu người chết đói) đến tai họa“cách mạng văn hóa”, tục “sùng bái cá nhân” đã đẩy văn hóa, hành vi, nhân cách con người theo hướng thụ động và bạo lực…Và người ta thường ví sự cai trị giống tư tưởng Pháp Gia thời Tần Thủy Hoàng (cách 2000 năm trước) nhưng, bị nghi ngờ là “thuyết âm mưu” cải tạo con người theo hướng tiêu cực (?)

   Tuy vậy, đến nay…ít nhất khi nhìn vào Hong Kong, Ma Cao, Đài Loan và các cư dân định cư hầu hết trên thế giới: Bản sắc cội nguồn văn hóa đặc tính nhân bản Trung Hoa đương đại đâu đó…vẫn luôn tồn tại!