Nhac "sến" và nhạc "trẻ"...

Nhạc “sến”và nhạc “trẻ”…

  (Câu chuyện bè bạn…)

   Lời mở đầu:

   “Đã từ lâu…nhiều người quen biết, vẫn hỏi tôi: Thế nào là nhạc “sến” và nhạc “trẻ” và dòng nhạc nào có giá trị nghệ thuật, nhân văn cao hơn?

   Thật tình mà nói, điều này rất khó và tế nhị…khi nói với một ai đó về cảm xúc cá nhân, hoặc những điều liên quan đến quan niệm âm nhạc hay quan điểm chủ thuyết xã hội? Vì mỗi người, mỗi vùng miền đều có thói quen từ lịch sử, kỷ niệm hoặc sở thích khác nhau so với trào lưu, môi trường mà họ đã và đang sống…vả lại, cái gì thuộc về tâm tình con người cũng khó mà dùng lời lẽ để phân tích…huống chi còn cần cả những tài liệu lịch sử, thuật ngữ chuyên môn và những ngôn từ ví von, quy ước…

   Thật ra, âm nhạc với tôi không phải là sở thích duy nhất…và tôi cũng chưa bao giờ có ý định bỏ thời gian ra để nghiên cứu nhiều về nó. Vì, đơn giản tôi vốn là người thích vô tư hoà nhập với những cái gì tiến trình tự nhiên…Vả lại cũng không muốn nghệ thuật trở thành nghề nuôi sống mình, dù thỉnh thoảng thời niên thiếu tôi nhờ nó mà kiếm cơm qua ngày…

   Vì vậy, đây cũng chỉ là entry “câu chuyện bè bạn blog”…Nhận thức riêng mình, nên nghĩ sao nói thế! Hiểu đến đâu, nói đến đó…”

PHẦN I

   Cuộc sống và tư tưởng con người thường không giống nhau…và cũng không ngạc nhiên khi mỗi thế hệ có những nhu cầu thực tế khác nhau là lẽ bình thường. Điều không bình thường là ở chỗ người ta hay bị kẻ khác trao cho tư tưởng áp đặt, dẫn dắt lề lối suy nghĩ mà không hề biết…(?)

   Trong thập niên gần đây, trong lĩnh vực văn hoá: văn học nghệ thuật, Showbiz Việt…ai cũng nhận thấy sự thiếu vắng những nhà phê bình chuyên nghiệp, nhất là  mảng phê bình âm nhạc. Nếu đâu đó có nội dung đề tài này… thì thường chỉ là nhận định sở thích cá nhân, hạn hẹp quan điểm…có từ những phát biểu đặc quyền sân chơi truyền thông “quảng cáo”và vài người làm nghệ thuật giới hạn, ngộ nhận kiến thức, xảo biện …hay mấy tay viết báo thích “giao lưu”biến thành nhà phê bình “bất đắc dĩ”, tự suy,  tung  hứng…

  1)- Nhạc “sế n”:

  Từ “sến”cho đến bây giờ…nhiều người không biết chính xác nguồn gốc phát xuất từ đâu…và người ta cũng tự suy luận, đưa ra những phỏng đoán của riêng mình? Nhưng về mặt ý nghĩa “thâm trầm”thì ai cũng hiểu và suy ra…như là từ ẩn dụ về sự chê bai, không coi trọng…(!).

   Thật ra…Từ khi bước vào trung học của hơn 40 thập kỷ trước(1969-0970), một thời kỳ mà thế giới có mức độ chuyển biến, nhiều quan điểm đổi thay tư duy mạnh mẻ…thì bạn bè xung quanh tôi đã sử dụng nhiều đến từ “sến”rồi! Chẳng hạn: “Con nhỏ đó Mari-sến quá…” là nhằm chỉ định những cô gái ăn mặc màu mè, trang điểm loè loẹt…hoặc “bài hát đó sến rện…”là ý phê bình những bài hát thường có tiết điệu bolero, ca từ ướt át, uỷ mị, đau khổ, mùi mẫn…Ngoài ra, đôi khi họ còn gom sự đồng nghĩa, ý tứ vào chung với từ “cải lương” hay “tiểu thuyết ba xu” để đánh giá nội dung, tính cách, ăn nói “sến” của một ai đó…

  Lẽ thường…những cái gì đã cũ, xa xưa cũng bị xu thế và tâm lý giới trẻ xem là lạc hậu(?), mặc dù những bài hát “già” đó là do các tác giả sáng tác khi tuổi đời còn trẻ măng. Dĩ nhiên, nhu cầu sở thích làm mới…hoặc tâm tình, quan điểm sống thay đổi theo thời thế, nhu cầu là điều thực tế tự nhiên không có gí đáng ngạc nhiên (!) Tuy vậy…về mặt kiến thức suy nghĩ như thế về âm nhạc là tự ngộ nhận, đánh lừa giá trị  văn hoá giao thời hay vĩnh hằng…

   Ngẫm lại, cái từ ẩn  dụ “sến” không đến mức chê bai, xem thường như người ta nghĩ…Vì đến nay, nhiều người vẫn thích “sến”và nó vẫn tồn tại hồn nhiên như định mệnh cảm xúc tình ý nhân sinh chưa hề thay đổi…đó là chưa nói đến sự hiểu lầm giữa giá trị âm nhạc với phong cách trình diễn, ca từ, giọng hát hay cách hát…?

   Đương nhiên, Bạn có thể dùng từ “sến”(qui ước)…miễn là nhớ đừng nhầm lẫn, so đo đẳng cấp phân chia “quí tộc- bình dân” hay “trí thức-kẻ chợ” trong âm nhạc, để rồi vội áp đặt tư duy “giai cấp” thiếu tính nhân văn trong xã hội hoà nhập, hiện đại…rồi tự phân biệt, tự nâng cao cảm xúc, thói quen biểu cảm văn hoá nhân sinh, vùng miền, dân tộc tính…

  Nghệ thuật muốn phát triển, phải có kinh nghiệm và điều kiện tự do sáng tạo, mục đích gieo cảm xúc và đứng ngoài mọi quan niệm cá nhân, chủ thuyết…Nó cũng muốn chứng minh giá trị hiện thực như: Bằng cấp chưa chứng minh là kẻ trí thức, nếu không thông qua lời nói và cách cư xử? Giàu có chưa hẳn là biết cách sang trọng? Đẹp mà vô duyên…?

   Điều kiện thưởng thức âm nhạc của mỗi người thuờng do những thói quen, môi trường văn hoá. Vì vậy, đừng vội xem thường những môn nghệ thuật ca kịch lỗi thời: Cải lương, hát Bộ, hát Chèo…Vì muốn có đủ thời gian cảm nhận ý nghĩa triết lý, nghệ thuật của nó cũng không hề đơn giản.?!

   Phải chăng có đẳng cấp nghe nhạc?

  Thưa…hình như không phải vậy! Đó chỉ là sự phân biệt hoàn cảnh và sở thích…Nếu có, thì chẳng qua nhờ điều kiện, thói quen biết cách cảm nhận, hay cùng lắm là năng khiếu…và khi nói đến năng khiếu thì chắc chắn không hẳn chỉ dành riêng cho kẻ tự cho mình là trí thức, giới quí tộc  giàu có (!).

   Xưa kia, chỉ giai cấp quí tộc mới có điều kiện tập tành và thưởng thức âm thanh thường xuyên của cây đàn Piano nổi tiếng…May thay, khi cây đàn Guita ra đời đã hồn nhiên ngao du khắp hang cùng, ngõ hẻm. Và từ đó…bản sắc của âm nhạc đa dạng hơn, nó đã biến đổi mở rộng kiến thức, sáng tạo rất nhiều tiết tấu trong nhân gian và hiện thực âm nhạc, cả về quan niệm và thụ hưởng đến ngày nay…Từ đó cuộc cách mạng âm nhạc cũng đã hình thành ra nhiều tính cách, mục đích chuyển tải ý tứ, thưởng thức đối tượng, nhóm người khác nhau. Và biết đâu nhờ thế mà lịch sử nhân văn con người đã trở nên bình đẳng, đa dạng, văn minh hơn. Tất nhiên, âm thanh mỗi nhạc cụ đều có giới hạn phong cách, nền nhạc tượng trưng không gian khác nhau…

    Đối với lĩnh vực âm nhạc, ca khúc…Bolero là điệu nhạc Latin mà nhiều người cho rằng phát xuất từ Tây Ban Nha hoặc Cu ba. Nhưng thực tế, có lẽ được trực tiếp “du nhập” sang VN vào từ cuối thập niên 50 (thế kỷ trước) và thịnh hành vào thập niên 60 bắt nguồn theo “lối” bolero văn hoá Pháp nhiều hơn. Dẫu vậy, người Pháp(thông tin) vẫn thừa nhận tiết điệu này khi chuyển sang VN(ở miền nam) đã thành công hơn về mặt nghệ thuật, trào lưu văn hoá xã hội, mang phong cách trữ tình, hiện thực “du ca đường phố”, bình dân như tính chất mục đích khởi nguồn dự cảm của nó…

   Tiết tấu 4/4 của Bolero cũng gần như giai điệu rhumba…Tuy vậy, tôi nghĩ giai  điệu rhumba có chút gì đó lãng mạn, không gian vũ trường…còn blolero mang “âm thanh” cụ thể, dứt khoát hơn, có âm hưởng rời đều nhịp phách rả rích, kể lể như lời tự tình giản dị…Nên các bài hát như: Đồi thông hai mộ, Chuyện tình Lan&Điệp, Những đồi hoa sim, Chuyện tình Hàn Mặc Tử…đều được sáng tác, soạn theo tiết điệu Bolero(khó lòng mà soạn theo tiết điệu khác) với âm hưởng tâm tình, thời cuộc…

   Trình tự “lịch sử” hình thành các tiết điệu đi theo thời gian: Valse, bolero, tango, balade, habanara, chachacha, slow… mà những người am hiểu nguồn gốc, từng chơi nhiều dòng nhạc khác nhau, điều hiểu rõ sự sáng tạo mọi tiết điệu (nền nhạc)mới khai sinh sau này…cho dù mới, “hot” đến đâu cũng đều bắt nguồn từ những tiết điệu cũ, chỉ là biến tấu, cải cách bằng những cái tên mới, đôi khi ghép và đặt tên lại từ 2, 3 giai điệu…cải biên, hợp thời theo nhu cầu cho tuổi trẻ từng thời kỳ.  Và những nhạc công chơi dàn trống(bộ Jazz) đệm…vẫn thấy sự liên quan mật thiết, gần gũi giữa những điệu nhạc:Bolero-rhumpa-chachacha; Slow-slowrock-blue hay tango-balade; Valse-boton; Bepop- swing…đó là chưa nói nhạc công cũng sáng tạo ra nhiều biến tấu, kịch tính, màu sắc…trên cùng một bản nhac.

   Thực tế…là hơn nửa thế kỷ nay, nền âm nhạc và thưởng thức của khán thính giả chưa có gì đổi mới như nhiều người lầm tưởng để mà phân biệt cũ mới? Những bài hát đi vào lòng người hay thực dụng thị trường…dù là thể loại nào cũng tồn tại thông dụng, bền bỉ, quyến rũ theo thời gian…Vì xét về mặt thay đổi chỉ là tốc độ (tempo) và phá cách (âm thanh điện tử). Vì thế “sến” hay “trẻ”, “vàng” hay “đỏ” chỉ là quy ước mà tự chúng ta đặt ra, như để phân biệt nhóm nhạc, sở thích hoặc khái niệm ngăn cách vì lý do chính tri, lịch sử…  

   Do đó, âm nhạc không hề dễ dàng phân biệt giá trị…và cũng không nên như thế! Vậy, từ “sến” (qui ước) chỉ còn lại phụ thuộc vào ca từ, phong cách trình diễn hay giọng hát…

    

  Nhìn lại lịch sử tân nhạc VN…Ai cũng thừa nhận là nước đầu tiên ở vùng Á Châu tiếp cận và hoà nhập nhanh nhất. Chúng ta đã có nhiều nhạc sĩ trọn đời sống cho nghệ thuật, nhiều ca sĩ một kiếp lận đận cầm ca…họ đã nổi tiếng và hình thành rõ nét cho những ca khúc bất hủ từ đầu thập niên 50…cho đến giữa thập niên 60…thì “Hòn ngọc viễn đông” (Sài Gòn) đã hội tụ được tất cả những dòng nhạc trên thế giới…với khối lượng ca, nhạc sĩ đẳng cấp, những tác phẩm đến nay vẫn “trẻ” mãi theo thời gian, vượt ra xa ngoài ranh giới địa lý…Có nghĩa, âm nhạc (tân nhạc) không có gì xa lạ đối với chúng ta? Và từ đó nhiều người đã ngạc nhiên…để rồi biết và nhận ra: Dân Việt vốn rất đam mê văn chương, thơ ca, âm nhạc lẫn sân khấu, điện ảnh…

   Sở dĩ…tôi xin mạn phép nói đoạn trên là thử gợi niềm hy vọng, cho các bạn và tôi nhìn lại để biết rằng: Cũng đã từng có một thời vàng son, dấu ấn cho âm nhạc Việt. Chúng ta không hề thiếu kiến thức và nghệ thuật thưởng thức âm nhạc đương đại, chẳng qua sự cố thịnh, suy…đôi khi, tạm gọi là số phận !?

  

   Môn nghệ thuật nào cũng phân chia ra nhiều trường phái(hội hoạ), thể loại (ca kịch), thể thơ (thơ ca), dòng nhạc (âm nhạc)…Tất nhiên, mọi sáng tạo đều nhằm đáp ứng cảm xúc và và phù hợp ý nghĩa riêng của nó…Tuy vậy, chất liệu và mục đích cơ bản ban đầu không hề đổi thay…

   Dòng tân nhạc cũng vậy nó hình thành mới khoảng 100 năm(phát xuất từ xã hội đa văn hoá Mỹ). Nhìn vào lịch sử phát triển ta thấy cũng đơn giản: Từ điệu hát dân ca (blues) của người tây Phi Châu kết hợp với nhạc cổ điển thành nhạc Jazz rồi biến tấu, kết hợp thành nhạc Country (đồng quê) như trên nền nhạc các bộ phim Cowboy…rồi tiếp tục phát triển kết hợp thành Rock (chủ yếu là âm thanh Guita và dàn trống)…rồi nhạc Pop (trữ tình), Nhạc dancin (khiêu vũ)và bên cạnh có Nhạc Rap (đọc, hát theo nhịp), HipHot được kết hợp nhiều loại cả rap-dancin…bắt nguồn từ người Mỹ da đen…

   Trên đây là nhưng thông tin, Tôi đã rút gon đơn giản để chúng ta thấy được nó “phiêu diêu”theo thời gian như thế nào? không khó hiểu như ta nghĩ…vì những cái tên có vẻ rắc rối, xa lạ…  

   2) Nhạc “trẻ”:

   “Nhạc trẻ”là một từ khái niệm dòng nhạc(thể loại), ca khúc dành cho tuổi trẻ. Đã có vài khái niệm được đưa ra tìm định nghĩa? Nhưng thật ra, đến bây giờ chỉ vẫn là khái niệm tương đối, giới hạn…Vì cùng lắm là chúng ta thừa nhận tính cách tươi vui, trẻ trung, say mê với Pop/rock; mạnh mẽ, tự tin như Twist, rock’nroll; Hào phóng và tự do như Hit Hop, cuồng nhiệt, phứt tạp như Rap …phù hợp với tính cách, nhu cầu giải trí, sân chơi cho những người trẻ tuổi…(trong đó có trào lưu xã hội)

   Theo tôi “tuổi trẻ” trong quan điểm âm nhạc rất rộng…có thể, từ thời niên thiếu cho đến 40 tuổi hoặc cao hơn nữa. Chỉ có điều mức độ hoà đồng, tính cách văn hoá, sở thích đến đâu? Và khi nào là thời điểm, nhu cầu dừng lại. Nhưng bạn cũng nên nhớ có những “tình khúc vượt thời gian” thì cũng có những bài hát, dòng nhạc “ không có tuổi tác và thế hệ”…(?)

   Trong thông tin tài liệu âm nhạc: Có lẽ từ khi Rock, Pop, blue…kết hợp với các dụng cụ nhạc guita và dàn trống (Jazz) ra đời(từ thập niên 1940-1950 )thì danh từ “nhạc trẻ” bắt đầu có từ đó. Và bây giờ chúng ta cũng dễ hiểu vì sao lại lôi cuốn giới trẻ nhiều như vậy? Vì với chỉ 3 cây guita điện (leat, accord, bass) và dàn trống(drum) jazz với công suất cực đại…Cuộc cách mạng khoa học, phát minh điện tử đã giảm bớt dàn nhạc cầu kỳ, rườm rà, công nghiệp hoá thêm âm vực(Phơ, cần nhún) đa dạng, ánh sáng âm thanh hiện đại, đã cho phép mở rộng sân chơi, không gian rộng lớn hơn…

  Nhạc Rock vào VN từ đầu thập niên 60 (1970 mới có rock thuần việt) và gây ấn tượng mạnh với nhiều lần tổ chức “Đại nhạc hội” nhiều ban nhạc xuất hiện, phần lớn là sinh viên, học sinh. Nổi tiếng nhạc trẻ thời ấy là các nhạc sĩ Nguyễn Trung Cang, Lê Hựu Hà…các ca sĩ hiện còn lại có Elis Phương, Tuấn Ngọc, Khánh hà…

   Nhưng đến năm 1975 thì nhạc Rock không thấy được sử dụng…mãi cho đến khoảng năm 2000 ban nhạc Bức tường (the Wall) mới thể hiện vài bài…nhưng, kiểu cách Rock hard (gào thét) lồng nội dung dân ca của Trần Lập chưa thuyết phục(không phù hợp)? Có lẽ thế, nên không gây ấn tượng hay thể hiện sự “lưu luyến” với giới chơi hay thưởng thức nhạc (?). Riêng, có nhóm Trio666(2001) với những Hoài Giang, Bích Châu, Ngọc Minh có phong cách sân khấu và trình độ ca sĩ chuyên nghiệp …được nhạc sĩ Tuấn Khanh dẫn dắt với những bài đậm chất “nhạc trẻ”có âm ngữ hoà nhập thế giới, có chiều sâu nội tâm, mang phong cách Rock-Việt (alternative) nhẹ nhàng gây ấn tượng sâu đậm…nhưng, tiếc thay đã vắng bóng, tan rã vào năm 2007…

   Vài năm gần đây cũng xuất hiện cụm từ “nhạc trẻ” trong nước? Nhưng chỉ là những bài hát không rõ nét, nhạc nền đơn điệu, ý lời có nhiều bài vu vơ…ngây thơ giọng hát điệu đà hoặc uốn éo xa lạ…nên người ta tạm gọi đó là nhạc “teen” để phân biệt với nhạc trẻ chuyên nghiệp(?).

   Nói chung…phong cách các dòng “nhạc trẻ” khởi động đã có cách đây hơn 70 năm (chủ yếu là trào lưu tự do ở Mỹ-Anh)…lúc đầu xã hội chưa thừa nhận. Nhưng với tài năng soạn nhạc, trình diễn đã thuyết phục được công chúng và trở thành những phong trào mở rộng trong giới trẻ. Điều đó! được phép nói lên rằng bất kỳ dòng nhạc, giai điệu nào dù cũ hay mới mà thiếu tài năng tri thức, sáng tạo, không có tác phẩm giá trị và nhân tài thần tượng…thì cũng khó mà hình thành tiếp nhận hay tồn tại cảm xúc...

   Nhìn lại lịch sử tân nhạc VN…Ai cũng thừa nhận là nước đầu tiên ở vùng Á Châu tiếp cận và hoà nhập nhanh nhất. Chúng ta đã có nhiều nhạc sĩ trọn đời sống cho nghệ thuật, nhiều ca sĩ một kiếp lận đận cầm ca…họ đã nổi tiếng và hình thành rõ nét cho những ca khúc bất hủ từ đầu thập niên 50…cho đến giữa thập niên 60…thì “Hòn ngọc viễn đông” (Sài Gòn) đã hội tụ được tất cả những dòng nhạc trên thế giới…với khối lượng ca, nhạc sĩ đẳng cấp, những tác phẩm đến nay vẫn “trẻ” mãi theo thời gian, vượt ra xa ngoài ranh giới địa lý…Có nghĩa, âm nhạc (tân nhạc) không có gì xa lạ đối với chúng ta? Và từ đó nhiều người đã ngạc nhiên…để rồi biết và nhận ra: Dân Việt vốn rất đam mê văn chương, thơ ca, âm nhạc lẫn sân khấu, điện ảnh…

   Sở dĩ…tôi xin mạn phép nói đoạn trên là thử gợi niềm hy vọng, cho các bạn và tôi nhìn lại để biết rằng: Cũng đã từng có một thời vàng son, dấu ấn cho âm nhạc Việt. Chúng ta không hề thiếu kiến thức và nghệ thuật thưởng thức âm nhạc đương đại, chẳng qua sự cố thịnh, suy…đôi khi, gọi là số phận hay tạm nghỉ ngơi!?

PHẦN II

  Tôi viết bài này! Không hề tựa cửa…(cười) nhìn từ góc độ quan điểm nào, mà chỉ muốn đưa ra những thông tin cơ bản và nghe nghệ thuật diễn cảm để thưởng thức mà nhiều người cũng biết…Tất nhiên, “câu chuyện bè bạn” luôn là câu chuyện dài…và trong đó đều có cả những ngôn từ cởi mở hay tế nhị. Vì sự thật, là người ta có thể nóng nảy, giận dỗi…rồi phê phán và cũng có lúc phải cảm thông, tôn trọng khi nói về “đẳng cấp”…Đơn giản là người ta không thể, không có quyền cướp đi thú vui chơi hay cảm xúc hạnh phúc riêng của bạn…

  Ta sẽ không nhận diện được sự thật điều gì, nếu không biết nguyên nhân, nguồn gốc từ đâu? Trong phần 1 và 2 entry trước…bằng cách sơ lược, ngắn ngủn (cười), hy vọng chúng ta cũng sẽ thử hình dung mục đích, lý do và điều kiện phát triển thưc tế của một nên tân nhạc từ đầu thế kỷ 20…Mà hiện nay người ta đều gọi là nền âm nhạc đương đại...

   Qua đó, người ta cũng xác định được nhạc“sến” hay nhạc“trẻ”cũng đều nằm trong khung nhạc đương đại đó…và dù có phân chia thời gian , thể loại, dòng nhạc và mục đích dành cho đối tượng nào…thì cũng đều có trong ước lệ tân nhạc của bất kỳ ở nơi đâu, quốc gia nào…

   Điều kiện tất yếu cường thịnh của âm nhạc đương đại? Là nhờ vào sự hội nhập sắc tộc, phát triển khoa học kỹ thuật và xu thế tự do, bình đẳng giai cấp trong một xã hội mở…nó đã chứng minh con người không có ranh giới tâm hồn và đều có điểm chung về tâm tình và cảm xúc như nhau. Những sở thích khác biệt là dễ hiểu, chẳng qua là tính cách và nhu cầu…đôi khi chỉ là giai đoạn. Còn giá trị tác phẩm thuộc về tính nhân văn không hề thay đổi…thời  gian đã và luôn chứng minh được điều  đó…(!)

   Nhưng…có vấn đề bạn cần nhận thấy: Khi nghe âm nhạc đang thịnh hành trong một mặt bằng xã hội nào đó, người ta cũng dễ dàng đoán ra: Tâm sự dân tộc, tư tưởng, nhận thức nhân sinh xã hội đó…Và cũng sẽ nhận rõ xã hội này, có văn hoá mâu thuẫn thế hệ, quan điểm sống hay không? Sự hỗn độn hoặc vu vơ của âm nhạc cũng cho biết kiến thức, lý tưởng và niềm tin như thế nào? Các sân chơi âm nhạc cũng sẽ lộ diện: Tính cách, trình độ và sự bình đẳng hồn nhiên, phát triển hay mò mẫm trong trình diễn, công tác nghệ thuật…?

    Dòng nhạc sẽ dẫn dắt giai điệu không gian cảm xúc, còn nốt nhạc là phương tiện chuyển tải âm tiết ca từ. Nếu bạn nghe nhạc âm thanh không lời…thì bạn chỉ xác định được vui hay buồn, dịu dàng hay mạnh mẽ, trầm mặc, cao bổng hay du dương, thanh thoát…mang sắc thái dân ca hay nhạc khúc đương đại. Nhưng chưa thể xác định bài hát đó “sến”(qui ước) hay “trẻ”? Trừ khi bạn cảm thấy “dị ứng” hay “biểu cảm” về phong cách trình diễn, nội dung ca từ,  giọng hát và cách nhả từ của ca sĩ đó…

  3) Giọng hát và diễn ca:

   Mỗi người có chất giọng, cách nhả từ khác nhau và thường sẽ phù hợp với giai điệu, âm vực với ca khúc nào đó…Và đương nhiên không phải bài hát, thể loại nào cũng dành cho mọi ca sĩ.? Điều đó phụ thuộc vào tình cảm, ý thức, năng lực của ca sĩ…Nếu như “phiêu”, “mùi” hay “hot” quá độ cần thiết, thì cũng bị cảm thấy là…“sến” rồi.(?). Những bài hát người ta gọi là “trẻ” hay “đỉnh”… đôi khi sẽ bị “sến” nếu ca từ vụn vặt, ngây ngô, cợt nhã, học đòi ngớ ngẩn “ngoại” hoá(sản phẩm coppy).

   Tại sao mọi người “đành phải” thừa nhận và có cảm xúc khi ca sĩ Khánh Ly hát nhạc Trịnh Công Sơn? Tất nhiên…chưa hẳn là người ta khen giọng ca hay, đặc biệt hơn ca sĩ khác, hoặc nhạc Trịnh là số 1, khó hát?….mà bởi vì chính là thừa nhận phong cách trình bày phù hợp nội dung, cách nhả từ gọn gàng, trao tặng về thính giả một cách trong suốt không hề kịch tính, không có “tư duy”, bóng dáng cái “tôi”của Khánh Ly lồng vào đó…dòng nhạc nhịp nhàng, không vội vàng hay lơ lững…Cứ thế, tuôn nhả ra từng ngôn từ mạch lạc, rõ ràng, hiện hữu…mà nhờ đó mọi người thả mình thong dong, tình tự với tâm tư đi vào cảm xúc…  

   Tất nhiên, ý đồ mỗi tác phẩm mỗi khác, kịch tính hay không? Đều phụ thuộc vào nội dung và ca từ: Cao trào, màu sắc hay khiêm nhường…Nhưng, một ca sĩ thực tài, có kỹ năng xướng âm, có tri thức ngôn ngữ và kiến thức tâm lý chung của thính giả…sẽ không đi theo cái “hứng”cá nhân tuỳ tiện, phá cách dòng nhạc, hoán chuyển linh hồn tác phẩm, phát âm khoe giọng kiểu cách vô lối, lở dở, thừa mứa gây khó chịu, dị ứng? Vì dù theo lối hát ca kịch nào…phát âm bằng giọng bụng, cổ hay lưỡi…cũng phải để cho người ta hiểu nghĩa một cách chính xác ngôn ngữ. Nếu không, dù chất giọng, kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện của bạn tầm “chuyên nghiệp”, cỡ “Diva” nào cũng sẽ…làm phiền lòng người khác (phi nghệ thuật)?!.

  4) Ca từ:

   Trong ca khúc…ca từ thường được mọi người chú ý đầu tiên. Nhiều người cũng có suy nghĩ rằng: Một bài thơ được làm đúng luật, hợp vần…thì chỉ mới là “Vè” chứ chưa phải là “Thơ”. Nếu vậy, ca từ nếu chỉ là ngôn từ triết lý suông, vu vơ…chưa hẳn là bài hát đã có giá trị hiện thực để tồn tại?

   Sự phân biệt ngôn ngữ trí thức và ngôn ngữ bình dân nếu cùng một ý tưởng thì giá trị cũng như nhau, chẳng qua khác biệt là nhằm vào nhóm đối tượng khác nhau…và văn hoá nhân sinh, học thuật thường gắn liền với tính cách, lề lối giao thiệp nhiều hơn, nên không ai vin vào đều đó để tự cho mình là đỉnh cao ngôn ngữ. Với lại nghệ thuật phục vụ nhân sinh, hay nghệ thuật vị nghệ thuật là điều tuỳ biến, không cần tranh cãi (?) Nhưng hãy nhớ chuyển tải tâm tình cho nhiều người nghe, cảm thông được là điều luôn được ưu tiên…

   Vì vậy, có thể quá khắc khe không? khi chúng ta lấy ca từ dành cho mỗi đối tượng riêng: Nhi đồng, thiếu niên (teen) và người lớn ra mà so sánh nghĩa bóng, nghĩa tối? Cũng như chẳng ai lấy buổi hoà nhạc cổ điển ra mà so đo sân khấu ca kịch, đại nhạc hội…

   Tuy nhiên, cũng phải nói rằng: Dù văn chương triết lý chưa bao giờ phân biệt ngôn ngữ sang trọng hay bình dân…Nhưng, dù dùng ca từ nào thì yêu cầu phải có giá trị nhất định về nghệ thuật, văn học diễn cảm, có vốn từ xác định! Ngoài ra, nội dung phải mạch lạc, có giá trị tác phẩm hiện thực, thưởng ngoạn, dễ nghe…điều này, tôi nghĩ chẳng có gì cao siêu? Vì trừ những người nhắm mắt làm ngơ…thì với công chúng ai cũng biết so sánh, tự hiểu và đánh giá được!

   5) Đoạn kết: (tâm tình):

   Thật ra, tôi chỉ là hậu duệ…qua một thời “vàng son âm nhạc”. Hồi bé(12 tuổi)tôi đã đam mê nhạc Rock venture (nhạc không lời)…Nhưng, số phận(!) càng lớn tôi lại càng thích đủ thứ (cười). Thật là may mắn cho điều đó! Vì hoàn cảnh…tôi phải tập tành chơi tất cả các dòng nhạc, mọi tiết điệu, các ca khúc của nhiều tác giả…kể cả những thể loại dân ca, du ca, đoàn thể tôn giáo (đạo phật, nhà thờ), nhạc “vàng”, nhạc “đỏ”…và cũng thích nghe cải lương hay thỉnh thoảng xem hát Bộ, ngó Chèo vì tò mò...

   Và tôi vô tình nhận ra rằng: Hoàn cảnh thời cuộc, đời sống tâm tình con người thật là đa dạng…Cuộc đời có những ngõ rẽ cao thấp khác nhau, nhưng tâm hồn con người luôn chảy về một vùng trũng cảm xúc. Vì vậy, tôi cũng dễ dàng quên đi thân phận, Không thấy đối tượng đó sang trọng hay thấp hèn…Bởi vì, bạn rất khó thoát khỏi con tim, khi lý trí chỉ còn là giai điệu, ngôn từ yêu thương. Bạn sẽ rất khổ sở mà phân biệt tuổi tác khi đã cùng chung một cảm xúc…

   Nhìn sâu hơn nữa giá trị từ trong văn chương cách tân, tư duy bình đẳng giới của nhóm “tự lực văn đoàn”,  Dòng thơ mới đầy phóng khoáng (thập niên 20- TK 20) và các ca khúc tâm sự, tình yêu…thường dành cho giai điệu bolero(thịnh hành từ 1960) đầy thiện cảm mộc mạc và chân thành…Vốn là điểm khởi đầu, cuộc cách mạng văn hoá thay đổi tư tưởng nho giáo trì trệ…Là mốc bước vào kỷ nguyên hiện đại thi ca, văn hoá  mới cho sau này…

  Tôi cũng đã từng nghe đâu đó những âm thanh chập chững, giữa giao thời lúng túng…

  Giữa lúc nền ca nhạc trong nước gần như lộn xộn chê khen, bấp bênh như chiếc thùng rỗng…lênh đênh lạc lõng giữa nền âm nhạc đại dương, chưa hiểu được nơi đâu là bến đổ, mặc dù người ta rất cố gắng giương buồn căng gió…

   Nhưng muốn thay đổi được tư duy sáng tác lẫn thẩn hay văn hoá thưởng thức giao thời lẫn quẩn…là điều không thể dựa vào sự tiêu khiển kiến thức, mặc cả tư tưởng, cố chấp, xem thường giá trị nghệ thuật thưởng thức và tâm tư chân chính khán giả. Bởi vì, nghệ thuật không dành cho tư duy vật chất, trò chơi độc đoán hoặc lấy đồng tiền ra ngã giá…nếu có, đó chỉ là sân chơi cờ bạc “may nhờ, rủi  chịu”…

   Bạn có thể dễ dàng tạo ra những con robot trình diễn, nhưng không thể tạo ra tâm hồn, cá tính âm nhạc. Nếu cần tài năng và cảm thụ nhân sinh…thì không nên coppy tác phẩm giống nhau, sản xuất hằng loạt những con búp bê đồng điệu, cùng một sắc màu...Và có lẽ, người ta không nên nhầm lẫn với nhiệm vụ giới hạn làm thầy và kẻ cai trị vòi  vĩnh…

   Mỗi thời có một nhu cầu, sở thích khác nhau. Mỗi người đều có tâm trạng và cảm nhận khác nhau…Nhưng, bạn đừng đặt mình vào một vị trí không di chuyển, dù đó là quá khứ hay tương lai…(?)